Allahu Tealanın Sıfatları
ALLAH'Ü TEALÂNIN SIFATLARI
Salim bir akıl nazarında şanı yüce olan Allah'ın sıfatları:
Şu kâinat ve içindekilere dikkatle baktığın zaman son derece mükemmel bir idareye, garip yaratılışlı mahluklara; ince ve zarif bir sanata; azamet ve genişliği ile beraber büyük bir hakimiyete; her şey arasında tam bir uygunluk ve dengeye; orjinal bir yapıya daima yenilenme olduğuna ve yeni keşif ve buluşlara şahid olursun.
Şu berrak ve saf gök yüzünü yıldızlarıyla; yörüngeleri ile; güneşleriyle aylarıyla ve mükemmel idaresiyle, en küçük bir arıza yapmaksızın ve zerre kadar bir çatlama olmadan daima aynı şekilde hareket ettiğini görürsün. Yine sen yer yüzünü; her çeşit otları ve onların faydalarıyla; madenleri; hazineleri ile elementleri ve türlü maddeleriyle insanlığın hizmetine sunulduğuna şahit olursun. Diğer yandan hayvanlar âlemine bir göz attığın zaman insanı şaşırtan şevki tabiiler, garip hidayetler ve ilhamlar görürsün. Bütün bunların yanında bir de insanın terkibine ve onun ihtiva ettiği sayısız cihazlarına bakarsan mükemmeliyetini idrak eder, kâinatın bir numunesi olduğunu anlarsın. Bütün bu saydıklarımız;kendi ile kaim olmakta ve vazifesini eda etmektedir. Buhar âlemine ve onda olan acayip ve garip şeylere de bir atf-ı nazar ettiğin zaman feza çağında neler yaptığını görürsün ve varlık kuvvetini; onda olan idareyi ve eşsiz mükemmelliği; elektrik enerjisinin yaptıklarını, mıknatıs ve çekim kanunlarını, iridyum madeninin helak edici gücünü tanırsın. Bütün bu görüşlerden sonra da âlemin sahibine ve onun sıfatlarına, meydana getirenle gelen şey arasındaki rabıta ve ilgiye intikal edersin. Yapıcısına karşı derin bir sevgi ve saygı beslemeye başlarsın. Bütün bu olaylar; birbirine nasıl sağlam ve emniyetle bağlıdırlar. Hepsinin birleşmesi ile tek bir varlık ortaya çıkar. Tek bir vücutta vücut organlarından her birinin diğerine hizmet ettiği gibi uzay âleminde de her bir olay diğer olayların meydana gelmesinde amil olur. Her şeyi böyle görüp idrak ettikten sonra sana bir delil veya burhan; vahi veya Kur.'an gelmeden de basit nazari bir akılla şu merhaleye çıkabildin. Hakikaten şu kâinatın bir sahibi, içinde cereyan eden olayların bir yaratıcısı, yapıcısı, icad edicisi ve idare edicisi vardır. Şüphesiz şu yaratıcı, zayıf bir insan aklının tasavvur ettiğinin çok üstünde bir azamet sahibi, insanın, kudret kelimesinin manalarından anladığı şeyin çok yücelerinde, her şeyi yapmaya kadir. Hayat kelimesinin ifade ettiği mananın en kemaliyle yaşamakta ve diridir. Şu kainat içindeki yaratıkların hiç birine muhtaç değildir. Zira o, varlık âlemi yokken de vardı. Yine O; hudutsuz olan ilmiyle her şeyi kuşatmış ve her şeyi bilendir. Şu kâinatın bütün güzellikleri ona açıktır. Çünkü onun ilk koyucusu odur. Onun varlığı sınırsızdır. Bir öncesi, bir başlangıcı yoktur. Mevcudat âlemi yaratılmadan önce yine vardı. Bundan sonra da varlık âlemini yarattığı gibi adem denen yoklukla hükmedecek ve onun varlığını sona erdirecektir, işte bütün bunları düşünürken nefsini; şu varlık aleminin yaratıcısına ve idarecisine karşı kuvvetli bir iman ve akide ile dolup taştığını göreceksin, işte o; zayıf ve basit beşer aklının tasavvur ettiğinin çok üstünde bütün kemâl sıfatlarıyla muttasıftır. Her türlü noksan sıfatlardan arınmıştır; münezzehtir. Bu inancı sen, vicdanın için vicdanının vahyi, nefsin için, nefsinin bir şuuru olarak bulacaksın. Nitekim rabbimiz."O halde habibim sen yüzünü bir muvahhid (Allah'ı birleyen) olarak dine, Allah'ın o fıtratına çevir ki O, insanları bunun üzerine yaratmıştır. ((Buhari'nin Ebu Hureyre'den rivayet ettiği bir hadis'i şerif malinde Rasülullah şöyle buyurmuştur. "Her çocuk İslâm fıtratı üzerine dünyaya getirilir. Bundan sonra anası, babası yahudi ise onu yahudi yaparlar, Hıristiyan ise Hıristiyan, mecusi (ateşe tapan) ise mecusi yaparlar. Nitekim kusursuz doğan bir hayvan yavrusu içinde siz kulağı, dudağı, burnu, ayağı kesik olanını hiç görüyor musunuz? Bundan sonra Rasülullah (S.A.V.) bu ayeti okumuştur. Diğer bir hadisi şerif mealinde de "Dinlerin Allah'a en sevgili olanı eğriyi bırakıp doğruya giden ve kolay olan dindir" diye buyurmuşlardır. (Bu hadis'i, Buhari, İmam-ı Ahmet, Taberani rivayet etmiştir.) Ayeti kerimede geçen hanif kelimesinin lügat mânâsı, eğriyi bırakıp doğruya giden demektir. Terim anlamı ise, İbrahim (A.S.) in Allah'ı bir tanıma dinine ad olmuştur)
Allah'ın yaratışına hiçbir şey bedel olmaz. Bu dimdik ayakta duran bir dindir. Fakat insanların çoğu bilmezler" buyurmuştur.
Allah'ın sıfatları ile ilgili şu girişten sonra seni; varlık âlemi hakkında bazı garip ve acayip olayları düşünmeye sevk ederiz. Göreceksin ki onlar, kainat ve içindeki varlık âleminin büyüklüğüne dikkatli ve tedbirli idaresine nispetle çok basit ve azdır. Fakat sana takdim edilecek miktar ile nefsinin sınırlandığını ve kendine kafi geldiğini anlayacaksın.
Birinci mülâhaza: Şu burnumuza çektiğimiz hava belirli unsurların (elementlerin) birleşmesinden meydana gelmiştir. Onda başlıca iki eleman vardır. Birisi insanın teneffüs etmesine uygun olanıdır ki; bu, kimyagerlerin deyimi ile oksijen (O) adını taşır. Diğeri ise zararlı bir unsurdur. O da karbon (C) adını alır. Şu aciz kalan varlık aleminin birliği arasındaki irtibatın dikkat ve inceliğine bakınız. Şu insan için zararlı olan elementi (karbonu) bitkiler âlemi teneffüs etmektedir. Halbuki o, onlar için faydalıdır; onların gıda maddesidir, insan içinde bulunduğu her an oksijen alır; karbon dioksit (CO2) verir. Halbuki bitkiler bunun aksini yapmaktadır. .Onlar da karbon alırlar; oksijen verirler, insanla bitki arasındaki karşılıklı yardımlaşmadaki irtibata bakın. Hem de öyle mühim bir husustaki o, her ikisi içinde hayat için en başta gelen unsurdur. Bu da solunumdur. Bana söyle; bundan sonra kocaman varlık aleminde şunu; çok yüce, her şeye kadir; ilmî her şeyi kuşatmış, idaresi gayet zarif ve ince olan yüce bir Allah'tan başkası yapabilir mi?
İkinci mülâhaza: Gıda maddelerini yersin. Onlar, çeşitli unsurlardan terekküp eder. Ya nebati (bitkisel) yahut ta hayvanidir. (Hayvansal), Bilginler onları proteinli, nişastalı, yağlı maddelere taksim ederler. Sen görürsün ki, tükrük, bazı nişastalı maddeleri hazmettirir. Şekerli maddeleri ve tatma organının haber verdiği bazı maddeleri eritir.
Midenin salgıları da et ve benzeri gibi proteinli maddeleri hazmettirir.Karaciğerin ifraz ettiği safra da yağların hazmını sağlar, bu sayede parçacıklara ayrılır. Bundan sonra sıra pankreasa gelir. O, da dört unsur (salgı) ifraz eder ve bunların üçünden her biri hazmın tamamlanmasında görev yapar. Görev sahaları üç ayrı değer taşıyan gıdai maddelerdir ki onlar da proteinler, nişastalar ve yağlı besin maddeleridir. Dördüncü salgısı ise sütü peynire çevirir. Hayvan ve bitki unsurları ile beşer cinsinin unsurları arasındaki şu şaşılacak irtibata bak ve düşün. Evet işte insanın, kendisi ile beslendiği gıda maddelerinin hali...
Üçüncü mülâhaza, nebatlardaki çiçekleri görürsün. Yine onların çeşitli güzelliklerle renklenmiş cazip yapraklarını temaşa edersin. Bir bitki alimine, bunun hikmetinden sorduğun zaman sana şöyle cevap verir. "O, arılar için bal alma vasıtası ve çiçeklerin halis ve saf kokusunu emerek onların döllenmesini sağlayan bir aracıdır" der.
Sen, uzun hurma ağaçlarına baktığın zaman mevsimi gelince, köklerinden bütün dallara su yürüdüğünü ve tomurcaklandığını görürsün. Buradan da rüzgâr vasıtası ile veya çeşitli yollarla erkek çiçeklerin dişi çiçeklere ulaştığına şahit olursun. Böylece çiftleşme ve döllenme hasıl olur. Yine dikkatle şu çiçeklerde hasıl olan yaprakların orijinalliğine ve güzelliğine bak. Bitkilerin hayvanlara ve insanlara hizmet edebilmesi için aralarındaki birleşmeye dikkat nazarını çevir. Netice ve meyve için zaruri döllenme işlemini gör. Bütün bunlar, kör bir tesadüfün eseri olabilir mi? (Mevzuumuzla ilgisi bulunan ve okuyucumuzun imanını tahkiki iman derecesinde daha da sağlamlaştıracak olan; bir ilim adamını, Allah'ın varlığına inandıran yedi sebebi buraya aynen alıyoruz."ilim ve fen asrının henüz pek başlarında bulunuyoruz ve her yeni gün, kudret ve ilim sahibi bir yaratan tarafından yapılan şeyleri bir parça daha meydana çıkarıyor. Darvin'den sonraki şu doksan sene içinde akla durgunluk veren yeni şeyler bulduk, ilme has bir tevazu ve bilgiden gelen bir imanla Allah'ın varlığının daha çok farkına varmaktayız ve varacağız.
Aşağıdaki şu yedi sebep şahsen beni Allah'ın varlığına inandırmaktadır:
Birincisi: Hiç değişmeyen o riyazi kanunla ispat edebiliriz ki; alemimizin plânını yapan ve onu plâna göre meydana getiren büyük bir kurucu zekâ vardır.
Cebinize, birden ona kadar numaralanmış on tan" bir kuruş koyun ve söyle bir iyice de karıştırınız. Şimdi, bu kuruşları teker teker birden ona kadar numara sırası ile çekmeye çalışın, her aldığınız kuruşu da tekrar cebinize koyup paraları yeniden bir iyice karıştırın. Riyazi olarak biliyoruz ki, ilk çekişte bir numaralı kuruşu çekmek ihtimaliniz onda birdir. Arka arkaya bir ve iki numaralı kuruşları çekme ihtimaliniz ise yüzde birdir. Bir, iki ve üç numaralıları müteakiben çekmek ihtimaliniz ise binde birdir ve bu, böylece devam eder gider. Bu kuruşların hepsini sırası ile birden ona kadar çekmek ise inanılmayacak kadar uzak bir ihtimal, milyonda bir ihtimal olacaktır.
Aynı şekilde, yeryüzündeki hayat için o kadar çok riyazi (matematiksel) ve kati şartlara ihtiyaç vardır ki bütün bu şartların sırf tesadüfi olarak tam gerektiği gibi olmalarına ihtimal yoktur.
Dünya, mihveri etrafında saatte bin mil yapar. Eğer böyle olmayıp ta saatte yüz mil yapacak kadar dönseydi, gündüz ve gece şimdi olduğundan daha uzun olacak, öyle olunca da her uzun gün, nebat (bitki) namına ne varsa hepsini yakıp kavuracak, uzun gecelerde eğer kalırsa kalanını dondurup mahvedecekti.
Aynı şekilde, hayatımızın membaı olan güneşin dış tabakasında hararet on iki bin Fahrenheit'tir. Dünyamızın güneşten uzaklığı o şekildedir ki. sönmek bilmeyen bu ateş bizi tam karar ısıtıyor o kadar. Eğer güneşin bu harareti yarı yarıya azalacak olsa soğuktan donardık, yarısı kadar fazla olsa hepimiz kavrulurdu.
Dünyanın 23 derece bir meyil ile eğri durması mevsimleri meydana getirmektedir. Eğer dünyaya böyle bir meyil verilmeseydi, okyanustan yükselen buharlar kuzey ve güneye akın ederler, kıtaları birer buz parçası yaparlardı.
Ay da dünya'ya şimdiki mesafede olacağına, meselâ sadece elli bin mil ötede olsaydı yer yüzündeki medd-ü cezirler öyle müthiş olurdu ki, bütün kıtalar günde iki defa su altında kalırdı. Dağlar bile kısa bir zamanda aşına aşına ortadan silinirdi.
Eğer arzın kabuğu on kademcik kalın olsaydı, karbondioksitle oksijeni emer ve bitki denen şeyden eser olmazdı. Yahut da dünyanın etrafındaki atmosfer tabakası daha ince olsaydı her gün bizden uzakta yanıp tutuşan milyonlarca meteor dünyamızın her tarafına çarpar ve her yeri ateşler, tutuştururdu.
Bütün bunlardan ve daha bir sürü misâllerden anlıyoruz ki, dünya üzerinde hayat tesadüfi değildir. Buna milyonda bir bile ihtimal yoktur.
ikincisi: Gayesine ulaşabilmek için hayatın ne yapıp yapıp var kuvveti ile imkânlar araştırması da, her şeyi içine alan o ilahi hikmetin bir tezahürüdür.
Can denen şey nedir? Şimdiye kadar bunu kimse tamamıyla anlayamamıştır. Ne ağırlığı, ne eni, ne boyu var, fakat bir kudret olduğu muhakkak büyüyen bir kök, kayayı çatlatır. Bu kuvvet suyu da toprağı da, havayı da fethetmiştir. 'Dört hayat unsuru onun emri altındadır. Onların tertiplerini bozar ve tekrar birleştirir.
Hayat denen bu heykel traş, bütün yaşayan şeylere vücut verir, bir ressamdır, her ağacın her yaprağına bir şekil verir ve her çiçeği boyar.
Hayat, bir müzisyendir, her kuşa aşk şarkısına nasıl söyleyeceğini, böceklere bin bir ses müziği içinde nasıl anlaşacaklarını öğretmiştir.
Hayat, yüksek bir kimyagerdir. Meyvelere, baharata tat, güllere koku verir. Su ile karbonik asitten şeker ve odun yapar, bunu yaparken de mahlukatın teneffüs etmesi için oksijeni serbest bırakır.
Adeta görülmeyecek kadar küçük olan bir protoplazma damlasını düşünün şeffaf, pelte gibi, hareket kabiliyeti olan ve güneşten kudret alan bir şey. Bu bir tek hücre, bu şeffaf, bulanık damlacık, hayat denen şeyin tohumunu ihtiva etmektedir ve bu hayatı küçük küçük her yaşayan şeye geçirmek kudretindedir. Bu damlacıktaki kudret ve kuvvet bütün nebat, hayvan ve insanların sahip olduğu kuvvetten daha fazladır, çünkü bütün hayat ondan çıkmıştır. Bu hayatı yaratan, tabiat değildir. Ateş püsküren dağlarla tuzlu bir deniz böyle bir varlık yaratmaktan çok uzaktır.
Üçüncüsü: Hayvanlarda gördüğümüz anlatış kendilerine yegâne destek olarak şevki tabii denilen şeyi bahşeden iyi bir yaratan olduğunda hiç şüphe bırakmıyor.
Yavru salamon balığı yıllarca denizde kaldıktan sonra kendi öz vatanı olan nehire döner, hem de tam doğduğu ırmağın nehire döküldüğü kıyıya...
Onu, böyle noktası noktasına tam eski yerine getiren şey nedir? Eğer bu balığı alıp ta aynı nehre dökülen başka bir ırmağa koyacak olursanız derhal yanlış bir yolda olduğunu anlayacak, tekrar gerisin geri dönerek asıl nehre çıkacak, sonra nehrin aktığı istikâmetin aksine dönerek doğduğu ırmağa doğru yol alacaktır.
Yılan balığının sırrını çözmek ise daha güç. insanı hayretten hayrete düşüren bu mahlûklar, nesli üretecek hale geldikleri zaman dünyanın her tarafındaki göl ve nehirlerden; Avrupa' dakilerle dahil olmak üzere binlerce mil, okyanusu aşarak kopup gelirler hepsi de Bermuda yakınlarındaki sonsuz derinliklere gelip, orada yavrular ve ölürler.
Sadece uçsuz bucaksız bir su içinde olduklarından başka bir şey bilmiyorlarmış sanılan mini mini yavrular gerisin geri yola çıkarlar. Sonunda da sadece kendi ana babalarının geldiği aynı sahile ulaşmakla kalmayıp oradan da ana babasının yaşadığı nehre, göle, yahut da gölcüklere giderler, öyle ki su olan her yerde her zaman sürü sürü yılan balığı vardır. Şimdiye kadar Avrupa'da hiç bir Amerikalı yılan balığına. Amerika sularında da hiçbir Avrupalı yılan balığına rastlanmamıştır. Hattâ Allah Avrupalı yılan balıklarının ömrünü uzun yolculuklarına göre bir sene kadar yahut da biraz daha fazla uzatmıştır.
Bu kadar kuvvetli bir istikâmet hissinin menşei (çıkış yeri) nedir?
Bir eşek arısı; bir çekirgeyi alt eder. Toprakta bir çukur açar. İğnesi ile çekirgeyi öyle bir yerinden sokar ki, böcek ölmez, fakat kendini kaybeder. Artık konserve edilmiş bir et gibidir. Sonra o şekilde yumurtlar ki, yavrular yumurtadan çıktığı zaman gıdalarını, temin eden bu böceği öldürmeden ufak ufak koparıp ısırarak yiyecek vaziyettedirler. Ölü bir et yemek yavrucuklar için ölüm demektir. Sonra ana uzaklara uçar ve ölür. Yavrularını hiç görmez. İlk eşek arısının da aynı şekilde hareket ettiği muhakkaktır. Yoksa şimdi yer yüzünde böyle bir hayvan mevcut olmazdı. Böyle esrarlı hareket ve teknikler sonradan edinme; intibak kelimeleriyle izah edilemez. Bu, onlara bahşedilmiştir.
Dördüncüsü : insanda, hayvandaki şevki tabiiden daha fazla bir şey vardır: Muhakeme kabiliyeti.Başka hiç bir hayvan yoktur ki; ona kadar sayabilsin. Yahut da on adedinin manasını kavrayabilsin. Şevki tabii, bir flütten çıkan tek ses gibidir. Güzel; fakat mahdud. halbuki insan kafası orkestrayı teşkil eden bütün müzik aletlerinden çıkan sesleri ihtiva eder. Bu dördüncü noktayı anlamak için fazla uğraşmaya lüzum yok. Çok şükür ki, bu vaziyette olmamızı alem şümul zekadan bir nebze bize de vermiş olması ihtimali ile izah edeçek kadar düşünme kabiliyetimiz var.
Beşincisi : Hayat için lâzım ilk şart bu gün bizim bildiğimiz Iskat Darvin'in bilmediği birtakım hadiselerde kendini göstermektedir. Meselâ Gen harikası gibi. Bu gen denen şeyler o kadar küçüktür ki, yer yüzündeki mevcut bütün canlıları meydana getiren genlerin hepsini bir araya toplasak bir yüksüğü bile doldurmaz. Mikroskopla bile görülemeyen bu genler ve onların arkadaşları kromozomlar her canlı hücreye yerleşirler, bütün insan, hayvan ve bitkileri hususiyetlendirirler. Bir yüksük, iki milyarı aşan (şimdi üç buçuk milyar) insan nüfusunun ayrı ayrı bütün ferdi hususiyetlerini içine alamayacak kadar küçüktür ama bu husustaki hakikatler tereddüde mahal bırakmamaktadır.
Pekâlâ öyle ise gen denen bu şey nasıl olur da bir sürü ecdadın hususiyetlerini içinde gizliyor. Nasıl oluyor da bu kadar inanılmayacak kadar küçük bir yerde ayrı ayrı her birinin psikolojisini muhafaza edebiliyor?...
İşte burada, geni ihtiva eden ve nesilden nesile geçiren hücrede asıl neşvünema başlar. Mikroskopla bile görülemeyen küçücük bir gen, içinde hapsedilen birkaç milyon atomun böyle yeryüzündeki bütün hayatı kesin olarak idare edebilmesi keyfiyeti sadece yaratıcı bir bilginden sadır olabilecek derin bir ilim ve maharetin eseri olabilir, başka hiçbir nazariyeye imkân yoktur.
Altıncısı : Tabiatın aldığı bazı tedbirler bizi, ileriyi görerek evvelden ona göre hazırlanarak çalışan, her şeyi bu kadar zekice idare edebilen bitip tükenmek bilmez bir zekânın varlığını kabul etmeye mecbur etmektedir.
Seneler evvel Avustralya'da bir nevi kakitos'dan çit yapmak istediler. Avustralya'da kakitos düşmanı bir böcek olmadığından bitki dev adımlarıyla büyümeğe başladı.
Avustralyalıları telâşa düşüren bu gelişme sonunda Kakitoslar enine ve boyuna İngiltere büyüklüğünde bir sahayı kapladılar. Yolu üstüne rastlayan şehir ve kasaba halkını yerlerini bırakıp gitmeye mecbur ettiler, çiftliklerini mahvettiler. Buna bir çare bulmak için bütün böcek alimleri dünyayı alt üst ettiler. Sonunda yalnız kakitos üzerinde yaşayan ve başka bir şey yemeyen böcek buldular. Hem de bol bol ve süratle büyüyen ve Avustralya'da hiç düşmanı olmayan bir böcek. Çok geçmeden böcek bitkiye üstün geldi. Artık bugün kakitos gayet mahdut bir sahadadır. Ve belâ olmaktan çıkmıştır.O kadar böcekten de ancak kakitosu bir baskı altında tutmağa yetecek miktarda kalmıştır.
Tabiatta böyle ölçüler umumiyetle önceden temin edilmiş bulunmaktadır. Çok çabuk ve süratle gelişen böceklerin dünyayı istilâ etmemeleri nedendir? Çünkü onların insanlar gibi ciğerleri yoktur, teneffüs cihazları boru şeklindedir. Böcekler gelişip büyürlerken nefes boruları aynı şekilde bir gelişme göstermemektedir. Bundan dolayıdır ki, daima küçük kalmaktadırlar. Böylece büyümeleri tahdit edilerek yolları üstüne bir engel konmuştur. Eğer onların vücutça gelişmelerinin önüne geçilmeseydi, dünyada insan denen şey olamazdı. Aslan kadar kocaman bir eşek arısıyla karşılaştığınızı düşünün bir....
Yedincisi: insanın Allah fikrini kavrayabilmesi bile başlı başına bir delildir.
Allah fikri, insanda mevcut ve yer yüzünde insana mahsus ilâhi bir melekenin muhayyele denen melekenin mahsulüdür. Bu melekenin kudret ve kuvveti sayesindedir ki, yalnız insan oğlu, görülmeyen şeylerin varlığına dair deliller bulabilir. Bu kuvvetin, insanın önüne serdiği mazi ye istikbal (geçmiş ve gelecek) bütün zamanları içine alan düşüncelerin ucu bucağı yoktur. Bütün tasavvur ve maksatlardan çıkardığı delillerle Allah nerededir ve nedir? Büyük hakikatini sezebilir. Allah her yerdedir ve her şeydedir. Fakat bize en yakın olduğu yer kalbimizdir.Bu, muhayyile zaviyesinden olduğu kadar ilmen ve fennen de doğrudur. Hz. Davud'un dediği gibi, gökler tanrının haşmetini ilan eder, gök kubbe de onun yaratmaktaki kudretini ispat eder. (A. Gressy. Morrison. Newyork) ilim Akademisi Eski Bşk.)
Varlık âleminde vuku bulan bütün bu olaylar sana yüce bir hikmetin, yüksek bir iradenin, çok kuvvetli bir tahakkümün vücudunu haber verir. Şu varlık âleminde bir takım gizli sırlar son derece dikkat ve mükemmel bir ilim ve hesapla seyretmektedir, işte şu hikmetin rabbi, şu azametin sahibi, bütün şu gizli sırların vazıh evet işte o, şanı yüce olan Allah'tır.
Kur'an-ı Kerim bu hususta dolup taşmış, insanın dikkat nazarlarını şu çok parlak olan hükümlerin ve çok yüce olan sırların içinde yüzdürmektedir. Hemen hemen onun surelerinin hiç biri Allah'ın nimet ve ihsanının zikrinden, onun kudret ve hikmetinin görünüşlerinden boş değildir, inşaları tekrar tekrar bu hususta ibret nazarlarını yenilemeğe ve devamlı tefekküre teşvik eder.
Rabbimiz şöyle buyurur: "Sizi bir topraktan yaratmış olması onun âyetlerindendir. Sonra siz her tarafa yayılıp bir beşer oldunuz. Size nefislerinizden, kendilerine ısınmanız için zevceler yaratmış olması, aranızda bir sevgi ve esirgeme yapması da onun âyetlerindendir. Şüphe yok ki, bunda düşünecek bir kavim için elbette ibretler vardır. Gökleri ve yeri yaratması, dillerinizin ve renklerinizin birbirine uymaması da onun (Azamet ve kudretine delâlet eden) alâmetlerindendir. Hakikat bunda bilenler için elbette ibretler vardır.
Gece gündüz uyumanız ve onun fazlı kereminden nasip aramanız da yine onun (Kudret) alâmetlerindendir. Şüphesiz ki bunda da (Hakikatlere) kulak verecek bir zümre için elbette ibretler vardır.
Yine onun (Kudretinin) alâmetlerindendir ki, o, size hem korku, hem tema (vermek) için şimşeği gösteriyor. Yukarıdan bir su indiriyor da onunla yere ölümünden sonra can veriyor. Hakikat bunda da aklını Kullanacak kavim için elbette ibretler vardır!" (Rum suresi, âyet 20-24)
Allah'u tealâ buyurdu :
Allah odur ki, rüzgârları gönderir de onlar bir bulut kaldırırlar, derken (Allah) bunu gökten nasıl dilerse öylece serer. Onu parça parça da eder. Nihayet görürsün ki, aralarından yağmur çıkıp durmaktadır. Artık onu, kullarından kimi dilerse onlara nasip eder de onlar da hemen sevinirler. Halbuki onlar, bundan evvel üzerlerine (Allah'ın yağmur) indireceğinden katiyen ümitlerini kesmişlerdi.
Şimdi bak.Allah'ın rahmet eserlerine, arzı ölümünün ardından nasıl diriltiyor? Şüphe yok ki O, ölüleri de her halde tekrar dirilticidir. O, her şeye hakkıyla kadirdir! (Rum suresi âyet 48 - 50).
Bunlardan başka Kur'an-ı Kerimin Ra'd, Kasas, Enbiya, Nemi ve Kaf sureleri ile diğer surelerde pek çok âyetler vardır ki, bizi ibret almaya davet eder.
KUR'AN-I KERİMDE BEYAN EDİLEN ALLAH'IN SIFATLARI
Kur'an-ı Kerimin âyetleri Allah'u tealâ için bulunması zarurî olan bazı sıfatlara işaret etmiştir ki, o sıfatları, uluhiyetinin kemali iktiza etmektedir, işte sana sıfatlarla ilgili bazı âyet-i kerimeler...
1 - Allah'u tealâ vardır (Vücud = Allah'u tealâ vardır: Allah'u tealinin varlığı diğer varlıklar gibi başka bir varlık vasıtası ile olmayıp onun vücudu, zatının icabıdır.Varlığın zıddı olan yokluk (adem) Allah (C.C.) hakkında mümtenidir. Çünkü varlığı, zatının icabı olan Allah için ne geçmişte, ne de gelecekte yokluk tasavvur olunamaz).
Şanı yüce olan Allah (C.C.) buyurdu :
Allah odur ki, gökleri (şu) görmekte olduğunuz (şekilde) direksiz yükseltmiştir. Sonra (emri) arş üzerinde hükümran olmuştur. Güneşi, ayı da emre amade kılmıştır ki, (bunların) her biri muayyen vakte kadar (seyr ve) cereyan eder. Her işi yerli yerinde O, tedbir (ve idare) eder. Ayetleri O açıklar. O, yeri (enine boyuna) uzatıp döşeyen, onda oturaklı oturaklı dağlar ve ırmaklar meydana getirendir ve o meyvelerin hepsinden yine kendilerinin içinde ikişer çift yaratmıştır. (Bu, Kur'an-ı Kerimin bir mucizesidir. Meyvelerin ve çiçeklerin erkek ve dişi çiftlere, malik olarak, yine kendileri ve kendi nevileri içinde döllenme işlemlerini yapmakta olduklarına işaret buyrulmakta, bu suretle son asrın bu yeni keşfi on dört asır evvel haber verilmektedir). Geceyi gündüze o buruyor ki, bütün bunlarda iyi düşünecekler için elbette âyetler (deliller ve ibretler) vardır.
Yer yüzünde birbirine komşu kıtalar vardır, üzüm bağları, ekinler, çatallı ve çatalsız hurmalıklar vardır ki, hepsi bir su ile sulanıyor. (Böyle iken) biz onlardan bazısını, yemişlerinde (ve tatlarında) bazısından üstün kılıyoruz, işte bunlarda da aklını kullanacak zümreler için e!bet ibretler (alâmetler) vardır (Ra'd suresi ayet 2-4).
Yine rabbimiz buyurdu : O, sizin için o kulakları, o gözleri, o gönülleri yaratandır. (Böyle iken) ne az şükredersiniz.
O sizi, yeryüzünde yaratıp tüketendir. Hepiniz ancak ona (dönüp) toplanacaksınız.
"O hem dirilten, her öldürendir. Gece ile gündüzün ihtilâfı (Karanlığı, aydınlığı, uzaması, kısalması) da onun (eseri) dir. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız?" (Müminun suresi Ayet 78 - 80). (Aklınızı kullanıp da tekrar dirilmeye olan kudretimizi idrak, yahutta sanatı görüp de bundan sanat sahibine ulaşarak iman etmeyecek misiniz?)
Bütün şu ayetler şanı yüce olan Allah'u tealâ'nın varlığını sana haber verir. Şu varlık âleminin her halinde onun, tasarruflarından gördüğün şeylerle onun varlığına istidlal edilir.
2-3- Allah'ü tealâ'nın ezelî ve ebedî olması (Kıdem:Allah'u tealinin ezeli olması demektir.Varlığı üzerine yokluk geçmemiştir. Geçmişe doğru ne kadar gidilirse gidilsin cenabı hakkın var olmadığı bir an, bir zaman tasavvur olunamaz. Vücudu, kendi zatının icabı olduğu için bir başlangıcı -da yoktur. Eğer Allah ezeli olmasaydı, hadis (sonradan var olmuş) olacaktı. Halbuki sonradan var olan her şey bir mucide, bir yaratıcıya muhtaçtır. Bunun için Allah'u tealâ'nın evveli düşünülemez. Kıdem sıfatının zıddı olan hudus (sonradan var olma) cenabı hak için mümtenidir.)
Allah'u tealâ buyurdu :
"O (her şeyden önce mevcut olan) evveldir ve (her şey helak okluktan sonra geriye kalacak) ahirdir. (Varlığı sayısız delillerle) zahirdir ve (akılların idrak edemeyeceği zatı ise) bâtındır. O her şeyi bilendir." (Hadid suresi, ayet 3)
Yine buyurdu :
"Allah ile birlikte diğer bir tanrı daha (edinip) tapma (ona). Ondan başka hiç bir tanrı yok, onun zatından başka her şey helak olucudur, hüküm onundur ve siz ancak ona döndürülüp götürüleceksiniz. (Kasas suresi, âyet 88)
Yine buyurdu :
"Yer yüzünde bulunan her canlı fanidir. Ancak azamet ve ikram sahibi olan rabbinin zatı baki kalacaktır." (Rahman suresi âyet 26 - 27)
Şu âyeti kerimeler de şanı yüce olan Allah' ezeli ve ebedî olan iki sıfatının açık delilleridir.
4 - Allah'u tealâ yaratıklarının hiç birine benzemez : (Muhalefettin lil havadis: Allahu tealâ sonradan vücud bulan varlıklara benzemez. Allah, zatında ve sıfatlarında hiç bir şeye benzemez.Onun zat ve sıfatlarını, hakikaten akıl yoluyla tasavvur edebilmek ve ilâhi mahiyetini kavramak mümkün olmadığından mahdud olan aklımızla onu nasıl düşünürsek düşünelim o bizim düşündüklerimizden başkadır.Zira insan aklı, ancak sonradan var olanları düşünebilir, kavrayabilir.Vücudu zatının icabı, ezelî ve ebedî olan yüce rabbimiz, sonradan var olan ve bir müddet sonra da yok olan varlıklara asla benzemez)
Allah'u tealâ buyurdu :
"Deki, o Allah'tır, bir tekdir, (O) Allah'dır, samedtir (zeval bulmayan bir bakidir, herkesin ve her şeyin doğrudan doğruya muhtaç olduğu ve kastettiği yegâne varlıktır. Ulular ulusudur.) Doğurmamıştır ve doğurulmamıştır O.Hiç bir şey O'nun dengi (ve benzeri) değildir." (İhlas suresi, ayet 1-4)
Allah'u tealâ buyurdu : ".O gökleri ve yeri yaratandır. Size hem kendinizden (cinsinizden) eşler, hem davarlardan eşler yaptı. Sizi bu suretle (zürriyetlendirip) üretiyor. Onun (benzeri olmak şöyle dursun) benzeri gibisi (daha) yoktur. O hakkıyla işiten, kemaliyle görendir." (Şura suresi, ayet 11)
Bu âyetlerde de' şanı yüce olan rabbimizin yaratıklarından hiç birine benzemediğine ve evlâttan, ebeveynden, ortak ve rakipten münezzeh olduğuna gayet kesin işaret ve deliller vardır.
(Bekâ: Hak tealinin ebedi olması, varlığının sonu olmaması, daima var olması demektir. Bir varlık için şayet evvel -bir başlangıç- yoksa o zat için aynı şekilde bir son da yoktur. Aksini düşünmek gülünç olur. Çünkü varlığı kendinden olan bir zatı, sonradan onun yarattığı varlıklar yok edemezler. Bekanın zıddı olan fena -yok olmak- cenabı hak için muhaldir, imkânsızdır)
5- Allah'u tealâ kendi nefsi ile kaimdir:(Yaratıklarının hiç birine muhtaç değildir) (Kıyam bi nefsihi: Allah'ın (C.C.) başka bir zata veya mekâna muhtaç olmaması demektir. Başkasına muhtaç olma acizliğin ifadesidir. Aciz olan bir varlık ise Allah olamaz. Bizim inandığımız hak tealâ bütün kâinatta tek başına hükümrandır. Taht ve saltanatında eş ve ortağı yoktur. Emrine aykırı emir verecek bir varlığın olması da imkânsızdır.)
Şanı yüce olan Allah'ü tealâ buyurdu :
"Ey insanlar! Siz Allah'a muhtaçsınız. Allâh ise, her şeyden müstağnidir, her hamde lâyıktır." (Fatır suresi, ayet 5)
Yine buyurdu :
"Ben, ne göklerin, ne yerin yaradılışında onları şahid tutmadım. Saptıranları (şeytanları) da (hiç bir zaman yaratışta) yardımcı edinmiş değilim. (O halde onlara nasıl itaat ediyorsunuz?" (Kehf suresi, ayet 51)
Bu âyeti kerimelerinden de Allah'ü tealâ'nın nefsi ile kaim olduğunu, kendisinin varlıklarından hiç birine muhtaç olmadığım gayet açık olarak anlıyoruz.
6- Allah'ü tealâ birdir: (Vahdaniyet sıfatı:Bu sıfat Allah'u tealâ'nın zatında,sıfatlarında ve fiillerinde bir olduğuna, eş ve ortağı bulunmadığına,ibadete lâyık tek varlık olduğuna delâlet eder.İslâm dini getirdiği tevhid ile a - insanı, esirliğin en müthişi olan, bazı insanları rab edinerek onların arzu ve isteklerini her şeyin üstünde tutmaktan yani kendi cinsi olan insana esir olmaktan kurtarmıştır.b - Allah'ı bir tanıma inancı ile şirkin bütün nevilerini yıkmıştır. Allah'ın birliğine inanmanın manâsı şudur: "Allah, her şeyin yaratıcısı ve rabbi, besleyip büyütendir. Her şeyinde tekdir. Ortağı ve benzeri yoktur, ibadet ancak onadır. Ondan başka ibadete lâyık tanrı asla mevcut değildir)
Yüce rabbimiz buyurdu : "Allah" iki tanrı edinmeyin. O, ancak bir tanrıdır. Onun için benden, yalnız benden korkun- dedi. Göklerde ne var, yerde ne varsa (hepsi) onundur. Allah'tan başkasından mı korkuyorsunuz? Size ulaşan her nimet Allah'tandır. Size her hangi bir keder ve musibet dokunduğu zaman ancak ona tazarru ve feryat edersiniz."(Nahl suresi, ayet 51 -53).
"Allah" Hakikaten üçün (üç tanrının) biridir," diyenler and olsun kâfir olmuştur. Halbuki bir tek tanrıdan başka hiç bir tanrı yoktur. Eğer diye geldikleri, bu (sözden) vazgeçmezlerse, içlerinden o kâfir olanlara her halde pek acıklı bir azap dokunacaktır.
Hâlâ Allah'a dönüp onun mağfiretini istemeyecekler mi onlar? Allah çok yarlığayıcı, çok esirgeyicidir." (Maide suresi, ayet 73 - 74)
Allah'u tealâ buyurdu :
''Yoksa onlar yerden bir takım tanrılar edinirler de (ölüleri) onlar mı diriltecekler? Eğer her ikisinde (gökte ve yerde) Allah'tan başka tanrılar olsaydı onların ikisi de muhakkak ki, harap olup gitmişti. Demek arşın rabbi olan Allah, onların vasıf (ve isnat) ede geldikleri şeylerden yücedir, münezzehtir. O, yapacağından mesul olmaz, fakat onlar mesul olurlar.
Ondan başka tanrılar edinirler ha! Sen (onlara) de ki, (Varsa) delilinizi getirin, işte benimle beraber olan (Müslüman)ların kitabı, (işte) benden evvel gelenlerin kitabı (da meydanda). Hayır, onların çoğu hakkı bilmezler de bunun için yüz çeviricidir onlar. Biz, senden evvel hiç bir peygamber göndermedik (yani hiç biri müstesna değildir,) ki, illâ ona şu- hakikati vahy etmişizdir: a Benden başka hiç bir tanrı yok, o halde bana ibadet edin."
(Enbiya suresi, ayet 25)
Şanı yüce olan Allah (C.C.) buyurdu:
"(Sen habibim, onlara) de ki, "kimindir o yer ve ondaki (bütün mahlûk)lar,. biliyor musunuz?" "Allah'ındır" diyecekler. "O halde iyiden iyiye düşünüp de ibret almaz mısınız siz?" de.
(Yine) de ki, "Kim o yedi göğün rabbi ve o büyük arşın sahibi?" (yine bunlar) (Allah'ındım diyecekler. Sen de (şöyle) de : "Öyledir de (Allah'tan başkasına tapmaktan sakınmaz mısınız?"
De ki: "Her şeyin mülk (ve tasarrufu) elinde bulunan kimdir ki, daima o himaye ediyor, kendisi asla himayeye muhtaç olmuyor (haydi söyleyin) biliyorsanız." Hayır, biz onlara hakikati getirdik. Onlarsa muhakkak yalancıdırlar.
Allah hiç bir evlât edinmemiştir. Onunla birlikte hiç bir tanrı da yoktur. (Öyle olsaydı) bu takdirde elbette her tanrı kendi yarattığını (sürükler) götürür (Bu götürmede tek kalır. Üzerinden diğer tanrıların hakimiyetini men etmeye çalışırdı. Bu yüzden aralarında muharebe ederlerdi) ve elbette kimi, kiminin üstüne çıkıp galip gelerek) yükselirdi. Allah onların bütün vasıf (ve isnat) ettiklerinden münezzehtir.
(öyle Allah ki) gizliliği de, aşikârı da bilendir O. işte O, (kâfirlerin kendisine) kattıkları eşlerden (münezzehtir), çok yücedir." (Müminun suresi, ayet 86-87-88-89-90-91-92)
Allah'u tealâ buyurdu :
De ki, "Hamd olsun Allah'a, selâm olsun onun beğenip seçtiği kullarına Allah mı hayırlı, yoksa (kâfirlerin ona) ortak tuta geldikleri nesneler mi? (O nesneler mi) yoksa gökleri ve yeri yaratan? Gökten sizin için su indiren mi? (öyle bir su ki) biz onunla sizin (bir)' ağacını (bile) bitiremeyeceğiniz nice güzel bahçelerin nebatını bitirmişizdir. Allah ile beraber bir tanrı ha! Hayır, onlar, sapıklıkta devam eden bir güruhtur.
(O nesneler mi) yoksa yeri bir karargâh yapan, aralarından ırmaklar akıtan, ona has ve sabit dağlar kuran, iki denizin arasına bir perde koyan mi? Allah ile bir tanrı ha! Hayır, onların çoğu tevhidi bilmiyorlar.
Yoksa bunalmışsa, kendisine dua (ve iltica) ettiği zaman, icabet eden, fenalığı gideren, siz yer yüzünün hükümdarları kılan mı? Allah ile beraber bir tanrı ha! Siz ne kıt düşünüyorsunuz.
Yahut o kara ve denizlerin karanlıkları içinde sizin yolunuzu doğrultmakta, rahmetinin önünde rüzgârı müjdeci göndermekte olan mı? Allah ile beraber bir tanrı ha! Allah onların kattıkları ortaklardan çok yüce, çok münezzehtir.
Yahut halkı daima yaratmakta olan, sonra onu iade edecek olan ve sizi gökten ve yerden rızıklandıran mı? Allah ile beraber bir tanrı ha! De ki: "Eğer (Allah'a ortak koşmada) sadık (ve samimi) kimselerseniz getirin hüccetinizi!"(Neml suresi, ayet 59 - 64)
Gerek zatında, gerek sıfatlarında ve gerekse fiillerinde ve tasarruflarında Allah'ü tealâ'nın birliğini isnat eden şu âyetlerden başka daha nice âyetler vardır. Ondan başka asla Rab ve ondan başka hiç bir tanrı yoktur. Ancak o vardır.
7 - Allah'u tealâ her şeye kadirdir : (Kudret ve tekvin sıfatı :Hak tealâ'nın zatı hakkında vacip olan kemal sıfatlarından biridir, icat etmek, yaratmak, bil fiil vücuda getirmek Allah'u tealinin bu sıfatı ile olur. Her hangi bir şeyi var etmek veya yok etmek ona göre müsavidir. Böyle bir güç ve kudrete sahip olmayan bir varlık elbette Allah olmaya lâyık değildir)
Allah'u tealâ buyurdu :
"Ey insanlar, eğer siz öldükten sonra dirilmek hususunda herhangi bir şüphe içinde iseniz şu muhakkaktır ki, biz sizi (n aslınızı) topraktan, daha sonra da hilkati belli belirsiz bir çiğnem etten yarattık (ve bunları) size (kemâl-i kudretimizi) apaçık gösterelim diye (yaptık). Sizi dileyeceğimiz muayyen bir vakte kadar rahimlerde durduruyoruz, sonra sizi, bir çocuk olarak çıkarıyoruz, daha sonra da kuvvetinize (yiğitlik çağma) ermeniz için büyütüyoruz. Kiminiz öldürülüyor, kiminizi de (evvelki) bilgi (sin) den sonra (artık) hiç bir şey bilmemek üzere ömrün en fena (devresine) doğru gerisin geri itiliyor. Sen yer (yüzünü) küp kuru ve ölü görürsün. Fakat biz onun üstüne suyu (yağmuru) indirdiğimiz zaman o harekete gelir, kabarır her güzel çiftten nice nebat bitirir.
Bunun sebebi şudur : Çünkü Allah hakkın, tâ kendisidir. Hakikat ölüleri o diriltiyor. O, şüphesiz her şeye hakkıyla kadirdir.
Ve çünkü o saat elbette gelecektir. Onda hiç bir şüphe yoktur. Muhakkak Allah kabirlerde olan kimseleri de diriltip kaldıracaktır." (Hac suresi, ayet 7)
Yine Allah'u tealâ şöyle buyurdu:
Ben ne göklerin ve yerin yaratılışında, ne kendilerinin yaratılışında onları (iblisi ve zürriyetini) şahit tutmadım. Saptıranları (şeytanları) da (hiç bir zaman yaratılışta) yardımcı edinmiş değilim. (O halde onlara nasıl itaat ediyorsunuz?)" (Kehf suresi, ayet 51).
And olsun ki, biz gökleri, yeri ve ikisi arasında bulunan şeyleri altı günde yaratmışızdır. Bize hiç bir yorgunlukta dokunmamıştır. (Kaf suresi, ayet 38)
O iki denizi (bir birine) salıp katandır. Şu, tatlı ve susuzluğu gidericidir. Bu ise tuzlu ve acıdır. (Allah) aralarına bir perde (karışmaları) memnu' olmak üzere bir sınır koymuştur.
O, sudan bir beşer yaratıp da onu soy sop yapandır. Rabbin (her şeye) kemali ile kadirdir." (Furkan suresi, ayet 53-54)
Görmedin mi şu hakikati ki, Allah bulutları (dilediği yere) sürüyor. Sonra aralarında bir imtizaç hasıl ediyor. Sonra da onu (birbiri üstüne binmiş) bir yığın haline getiriyor, işte görüyorsun ki, yağmur bunların arasından çıkıyor. (Allah) içinde dolu bulunan gökten (yukarıdan) bazı dağlar indiriyor da bununla kimi dilerse ona musibet veriyor, kimi de dilerse ondan bunu bertaraf ediyor. Onun şimşeğinin parıltısı, nerde ise gözleri çalıp kamaştırır.
Allah gece ile gündüzü evirip çeviriyor(Biri gidiyor yerine,öbürü geliyor,birini uzatıyor.öbürünü kısaltıyor. Hallerinde karanlık, aydınlık, sıcaklık, soğukluk gibi değişiklikler yaratıyor)(bütün) bunlarda görür gözlere malik olanlar için elbette birer ibret vardır.
Allah her hayvanı sudan (Hayvana mahsus bir çeşit sudan) yarattı, işte bunlardan kimi karnı üstünde yürüyor, kimi iki ayağı üstünde yürüyor, kimi de dört (ayağı) üstünde yürüyor. Allah ne dilerse yaratır. Çünkü Allah her şeye hakkıyla haberdardır." (Nur suresi, ayet 45)
Allah'u tealâ'nın yüce kudretine ve çok parlak azametine delâlet eden bunlardan başka daha nice âyetler vardır.
8 - Allah'u tealâ'nın irade (dileme) sıfatı: (İrade sıfatı: Lügat manâsı, bir şey üzerinde katar kılarak onu yapmaya azmetmek demektir İnsanın hazan birden çok isteği vardır. Bunlardan biri üzerinde karar vermesi, birini seçmesi neticesinde irade sıfatı tecelli eder. Fakat Allah'ü tealâ için aynı şeyi söylemek hata olur. Çünkü biz, rabbimizin hakikatını anlamaktan aciziz. Ancak diyebiliriz ki;
Yüce rabbimiz tam ve kâmil bir irade sahibidir. Bu kâinatı ezeli olan iradesine uygun olarak yaratmıştır. Hiçbir şey mecburî olarak zuhur etmemiştir. Bilâkis O her şeyi, ezelî iradesinin bir tecellisi olarak dilediği şekilde ve dilediği zamanda yaratmıştır. Çünkü O yegâne, hükümrandır. Yukarıda izah edilen ayetler de bize bunu gayet açık olarak göstermektedir.)
Yüce rabbimiz âyeti celilesinde şöyle buyurdu :
"Onun emri, bir şeyi dilediği zaman ona ancak "ol" demesinden ibarettir. O da (hemen) oluverir. (Yasin suresi, ayet 83).
"Bir memleketi helak etmeyi dilediğimi?, vakit onun nimet ve refahtan şımarmış ele başlarına emrederiz de orada (bu emre rağmen) itaattan çıkarlar. Artık o (memlekete) karşı söz (azap) hak olmuştur, işte biz onu, artık kökünden mahvü helak etmişizdir. (İsra suresi, ayet 16)
Allah'ü tealâ Hızır (A.S.) in Hz. Musa ile beraber geçen kıssasında Hızır (A.S.) dan hikâye ederek şöyle buyurdu :
"... Binaenaleyh Rabbin diledi ki, ikisi de rüştlerine ersinler, definelerini çıkarsınlar, (bu) Rabbinden bir merhametti. Ben bunu kendi reyimle yapmadım, işte üzerlerinde sabredemediğin şeylerin iç yüzü." (Kehf suresi, ayet 82)
Şanı yüce olan Allah'u tealâ buyurdu :
"Allah size (bilmediklerinizi) açıkça bildirmek, sizi, sizden evvelkilerin (İbrahim ve İsmail'in) yollarına iletmek, sizin tövbelerinizi kabul etmek ister. Allah hakkiyle bilicidir. Yegâne hüküm ve hikmet sahibidir.
(Evet) Allah sizin tövbelerinizi kabul etmek ister, şehvetlerine uyanlar ise sizin büyük bir meyi ile (yoldan) sapmanızı dilerler. Allah (ağır teklifleri) sizden hafifletmek ister, (zaten) insan da zayıf olarak yaratılmıştır. (Nisa suresi, ayet 26 - 28)
Bunlardan başka daha nice âyeti kerimeler. Allah'ın iradesinin varlığını bize ispat eder. O irade, hakikaten her irade ve dilemenin üstündedir.
- (Bununla beraber) Allah dilemeyince siz (bunu) dileyemezsiniz. (Çünkü Allah'ın iradesi, ihtiyarlarını ve iradelerini hayra doğru yol edinmeye sarf edeceklerini bildiği kullarına teallûk eder.) Çünkü Allah hakkiyle bilendir. Tam bir hüküm ve hikmet sahibidir." (Dehr suresi, ayet 30)
9 - Allah'u tealâ'nın ilim sıfatı : (Allah'ın bu âlemi en güzel bir şekilde ve nizamda yaratan ve onu idare eden yüce zatın yarattığı varlığı en ince teferruatına kadar bilmesi gerekir.Bilinmeyen bir şey yaratılamaz. O halde yaratıcının önce ilim sahibi olması, sonra o bilgisinin icabına göre yaratmasıdır.
Allah'u tealâya ilim sıfatıyla, kâinatta var olmuş ve olacak, toplu olarak veya ayrı ayrı bulunan, gizli ve aşikâr olan her türlü haller daima ve tam olarak malûm olur. Onun bilgisi dışında cereyan eden hiç bir hadise tasavvur edilemez.)
Yüce rabbimiz buyurdu :
"Göklerde ne var yerde ne varsa kendisinin olan Allah'a hamd olsun. Ahirette de hamd O'nundur. O, yegâne hüküm ve hikmet sahibidir. Her şeyden de) hakkıyla haberdardır.
Yere ne giriyor, oradan ne çıkıyor, gökten ne iniyor, oraya ne yükselip çıkıyorsa bilir O. O, çok esirgeyici, çok yargılayıcıdır." (Sebe suresi, ayet 1-2)
Diğer bir âyeti kerimesinde Allah'ü tealâ şöyle buyurur: "Göklerde ve yerde ne varsa bilir, ne gizler, ne açıklarsanız onları da bilir. Allah göğüslerin içinde olan her gizliyi bilir, hakkiyle bilicidir." (Teğabün suresi, ayet 4)
Hz. Lokman'ın oğluna vasiyetinden hikâye ederek Allah'ü tealâ şöyle buyurdu:
"Ey oğulcuğum, hakikat (yaptığın iyilik veya kötülük) bir hardal tanesi olsa bile Allah onu getirir, (meydana çıkarır, hesabını görür.) Çünkü Allah Lâtiftir, (İlmi en gizli şeylere kadar nüfuz edici ve şamildir.) hakkıyla haberdardır." (Lokman suresi, ayet 16)
Allah'ü tealâ Şuayb (A.S.) ile kavmi arasında vuku bulan hadiseyi hikâye ederek şöyle buyurdu :
Onun kavminden (iman etmeyi) kibirlerine yediremeyen kodamanlar şöyle dedi: "Ey Şuayb, seni ve beraberindeki iman edenleri ya muhakkak memleketimizden çıkaracağız, yahut mutlaka bizim dinimize döneceksiniz." O, "ya istemesek de mi?" dedi.
"(öyle ama) Allah bizi ondan kurtardıktan sonra yine sizin dininize dönersek Allah'a karşı muhakkak yalan düzmüş, iftira etmişizdir (demektir.) Ona dönmemiz bizim için olacak şey değildir. Meğerki rabbimiz olan Allah dileye. Rabbimizin ilmi her şeyi kaplamıştır. Biz ancak Allah'a güvenip dayandık. Ey rabbimiz, bizimle kavmimizin arasında sen hak olanı hükmet, sen hükmedenlerin en hayırlısısın." (A'raf suresi, ayet 88 - 89)
Allah'ü tealâ buyurdu :
"Görmedin mi ki, göklerde ne var, yerde ne varsa, Allah şüphesiz (hepsini) bilir. Herhangi bir üçten bir fısıltı vaki olmayadursun, muhakkak ki O, onların dördüncüsüdür. Bir beşten vukua gelmeye dursun, ille O, onların altıncısıdır. Bundan daha az, daha çok vaki olmaya dursun ille O, nerede olsalar bunların yanındadır. Sonra bütün yaptıklarını kıyamet gününde kendilerine haber verecektir. Çünkü Allah her şeyi hakkiyle bilendir." (Mücadele suresi, ayet 7)
Sen herhangi bir işte bulunmayadur, onun hakkında Kur'an'dan bir şey okumayadur, ve sizler de hiç bir iş işlemeye durun ki, onun içine daldığınız vakit biz başınızda şahidizdir. Ne yerde, ne gökte zerre ağırlığınca bir şey rabbinden uzak (ve gizli) kalır. Bundan daha küçüğü ve daha büyüğü de hariç olmamak üzere (hepsi) muhakkak apaçık bir kitapta (Levh-i mahfuz da yazılı) dır." (Yunus suresi, ayet 61)
Zikredilen şu âyetlerden başka Allah'u tealâ'nın ilminin genişliği ve sınırsızlığı üzerine delâlet eden daha pek çok âyetler mevcuttur. Onun ilmi, gerek az gerekse çok olsun, ister büyük olsun, isterse küçük her şeyi kaplamıştır.
10 - Allah'u tealâ diridir: (Allah'u tealâ'nın hayat sıfatı: Rabb'imizin diri olması demektir. Bu sıfat, varlıklarda da görülür. Ruh ve maddenin birleşmesinden meydana gelmiştir, fakat geçicidir.Bir müddet sonra yok olacaktır. Allah'ın hayat sıfatı ise geçici ve maddî bir hayat değildir, ezeli ve ebedidir. Bütün hayatların hakîki kaynağı olan hakiki hayattır.)
Yüce Rabbimiz şöyle buyurdu:
Allah (O Allah'tır ki,) kendinden başka hiç bir tanrı yoktur. (O, zatî, ezelî ve ebedî hayat ile) diridir. (Bakidir) zâtiyle ve kemali ile kâimdir. (Yarattıklarının her an tedbir-ü hıfzında yegâne hâkimdir. Her şey onunla kâimdir.) Onu ne bir uyuklama tutabilir, ne de bir uyku. Göklerde ne var, yerde ne varsa hepsi onun. (Bakara suresi, ayet 255)
Yüce Allah'ımız bir başka âyetinde de şöyle buyurdu :
Elif Lam Mim, Allah O Allah'tır ki, kendinden başka hiç bir tanrı yoktur. (O zatî ezelî ve ebedî hayat ile) diri (ve baki)dir. Zatiyle kemaliyle kâimdir.(Habibim) O, sana kitabı hak ve kendinden evvelkileri (de) tasdik edici olarak (tedricen indirdi.) Bundan evvel de Tevrat ile İncil'i indirmişti (ki onlar insanlar için birer hidayetti)Hak ile batılı ayırt eden hükümleri de indirdi.
(Ali İmran suresi, ayet 1-2-3)
Yüce rabbimiz buyurdu :
Allah, sizin (faydanız) için yeri bir karargâh, göğü bir bina (kubbe) yapan, size suret veren, sonra suretlerinizi güzelleştiren en temiz ve güzel şeylerden sizi rızıklandırandır. işte rabbiniz olan Allah budur. Demek âlemlerin rabbi ne yücedir.. O daima yaşayandır. Ondan başka hiç bir tanrı yoktur. O halde ona, dininde ihlas (ve samimiyet) erbabı olarak, "Hamd olsun kâinatın rabbi olan Allah'a (diyerek) dua edin." (Mümin suresi, ayet 64-65)
Bunlardan başka daha pek çok âyetler Allah'tı teala'nın kendisinden hiç bir surette daha mükemmeli olmayan kâmil bir hayat sıfatıyla muttasıf bir varlık olmadığını bize haber verir.
11 - 12 - Allah'u tealâ'nın işitme ve görme sıfatı: (Semi ve basar: Allah'u tealâ'nın muttasıf olduğu kemal sıfatlarındandır. Semi, rabbimizin işitmek şanından olan her şeyi işitmesi, basar ise görülmek şanından olan her şeyi görmesi demektir. Ancak hak tealâ'nın işitmesi ve görmesi yaratıklarında olduğu gibi kulak ve göz, iki maddi uzuv ve diğer maddî ve hissi vasıtalarla değildir. Çünkü Allah madde ve cismiyetten, mahlukata benzemekten münezzehtir Allah'u tealâ'nın, zatının hakikat ve mahiyetini idrak edemediğimiz gibi sıfatlarının hakikatini, işitme ve görmesinin mahiyetini ve keyfiyetini de idrak edemeyiz, insan bu hususta acizdir. Biz onun sıfatlarının mahiyetini araştırmakla mükellef değiliz. Sadece inanmak mecburiyetindeyiz)
Yüce rabbimiz işitme ve görme sıfatlarıyla ilgili olarak Kur'an-ı Keriminde şöyle buyurdu :
(Habibim) kocası hakkında seninle direnip duran (nihayet halinden) Allah'a da şikâyet etmekte olan (kadın) m sözünü (umulduğu vech ile) Allah dinlemiştir. Allah sizin konuşmanızı zaten işitiyordu. Çünkü Allah hakkıyla işitici, kemâliyle görücüdür." (Mücadele suresi, ayet 1)
Yine cenabı hak buyurdu :
Bir kulu namaz kılarken men edecek adam gördün mü sen? Gördün mü şu cüreti? Ya o, doğru yol üzerinde ise yahut takvayı emretti ise.
Gördün mü? Ya (öbürü hakkı yalan saydı, (imandan) yüz çevirdi ise, (o adam) Allah'ın muhakkak her şeyi görüp durduğunu hiç de bitmemîş mi? (Alak suresi, ayet 10-14)
Allah'u tealâ Musa ve Harun'a (A.S.) kendilerini Firavun'a gönderdiği zaman şöyle buyurdu :
"Firavun'a gidin, çünkü o, hakikaten azdı. (Tanrılık iddiasına kalkıştı. (Celâleyn) (gidinde) ona yumuşak söz söyleyin. Olur ki nasihat dinler, yahut (Allah'tan) korkar.
Dediler: "Ey rabbimiz, doğrusu onun bize karşı: aşın gitmesinden (Cezada acele etmesinden (Beyzavi, Celâleyn)) yahut azgınlığını artırmasından endişe ediyoruz biz"(Allah'u tealâ) buyurdu: (Korkmayın. Çünkü ben sizinle beraberim. Ben (her şeyi) işitirim, görürüm. (Taha suresi, ayet 45-46)
(Allah) gözlerin hain bakışını, göğüslerin gizleyeceği her şeyi bilir. Allah, hak ve adalet) le hükmeder. O'nu bırakıp taptıkları ise hiçbir şeye hükmetmezler. Şüphesiz Allah, O, (bunların sözlerini) hakkiyle işiten (yaptıklarını) kemaliyle görendir. (Mümin suresi, ayet 19-20)
Burada zikredilmeyen daha pek çok âyetler Allah'u tealâ'nın işitme ve görme sıfatlarıyla muttasıf olduğuna işaret ve delâlet eder.
13 - Allah'u tealâ'nın kelâm sıfatı : (Allah'u tealâ'nın kelâm sıfatı, bütün mezheplerin hepsi Allah'u tealâ'nın kelâm sıfatı ile muttasıf olduğunda ittifak etmişlerdir. Kelâm sıfatı demek, Rabbimizin sese, harflere ve bu harflerden meydana gelen kelime ve cümleleri tertiplemeye muhtaç olmadan konuşması demektir. Yine rabbimiz peygamberleri ne kelâm sıfatı ile hitap etmiş emir ve yasaklarını bu sıfatı ile onlara bildirmiştir. Diğer sıfatlar gibi cenabı hakkın kelâm sıfatların gerçek mahiyetini idrak etmekten aciziz. Doğrusunu Allah bilir. Biz rabbimizin kelâm sıfatı ile muttasıf olduğuna inanırız.)
Yüce rabbimiz kelâm sıfatı hakkında âyeti kerimesinde şöyle buyurdu :
"Allah, Musa'ya da hitap ile konuştu" (Nisa suresi, ayet 164.). Diğer bir âyeti kerimesinde "Artık (Ey müminler) onların (yahudilerin) size inanacaklarını umarsınız? Halbuki onlardan hahamlık eden) bir zümre vardı ki, Allah'ın kelâmını (Tevrat'ı) dinlerlerdi de akılları aldıktan sonra onlar bunu bile bile tahrif ve tağyir ederlerdi. (Bakara suresi, ayet 75)
Burada zikretmediğimiz daha pek çok âyeti kerime Allah'u tealâ'nın kelâm sıfatı ile muttasıf olduğuna delâlet eder.
ALLAH'IN SIFATLARI NİHAYETSİZDİR
Her türlü noksan sıfatlardan münezzeh olan Allah'u tealâ'nın sıfatları Kur'an-ı Kerimde pek çoktur. Yine onun sıfatlarının kemâl derecesinin nihayetine erişilemez. Onların künhünü(gerçek hüviyetini) beşer aklı idrak edemez. Onu teşbih ve tenzih ederim. Gereği gibi ona, övgü ve senayı yapamayız. O yüce rabbimiz, kendini sena ettiği gibidir.
ALLAH'IN SIFATLARIYLA VARLIKLARININ SIFATLARI ARASINDAKİ FARK
Bir müminin Allah'ü tealâ'nın sıfatları hakkındaki lâfızlarla' kastedilen manâyı anlaması gerekir. Yaratıkların sıfatlarında şu lâfızlarla bizzat delâlet ettikleri manânın kendisi kastedilirken Allah'ın sıfatlan için hepsi tamamen değişiktir. Varlıkların sıfatları için bir başlangıç ve sonuç söz konusu olduğu gibi aynı zamanda sınırlıdır.
Şimdi sen, "Allah her şeyi bilicidir" dersin. Burada ilim Allah'ü tealâ için bir sıfattır. Yine sen falan kimse âlimdir," dersin, halbuki burada da ilim, insanlardan falan kimse için bir sıfattır. Her iki cümlede de ilim lafzı ile aynı şey mi kastedilmektedir? Hâşâ! Böyle olması imkânsızdır. Ancak Allah'ü tealâ'nın ilmi, kemâlinin nihayeti olmayan, kendisine hiç bir şey gizli kalmayan, gizliyi de gizlinin gizlisini de bilen bir ilim sıfatıdır. Yaratıkların ilmi onun ilminin yanında hiçbir şey sayılmaz. (Denizden bir katre bile değildir.) işte hayat sıfatı da böyledir, işitme sıfatı da öyle, görme, kelâm, kudret ve irade sıfatları da hep aynıdır. Bütün bunlar, sıfatları ifade edebilmek için konulmuş olan lafızlardır.
Mahlûkat hakkında konuldukları manâdan bütün sıfatlar, kemâl ve keyfiyet yönünden değişik bir manâ arz eder. Zira Allah'u tealâ yaratıklarından hiçbirine benzemez, öyle ise şu manâyı iyi anla. Çünkü bu, çok mühim bir inceliktir. Sen, o sıfatların gerçek mahiyetini tanımakla emrolunmadın. (Çünkü Allah'ın sıfatlarıyla insanların sıfatları arasında ki fark, şüphesiz ki yaratanla yaratılan arasındaki fark kadardır, insan aklı bunu idrak etmekten acizdir.). Ancak onların, varlık alemindeki eser ve izlerini, hakkında lüzumlu olanları bilmen sana kâfidir. Allah'ü tealâ'dan bizi korumasını, ayağımızı kaydırmamasını niyaz eder, muvaffakiyetin en güzelini nasip etmesini isteriz.
ALLAH'Ü TEALANIN SIFATLARINI İSBAT İÇİN AKLI VE MANTIKÎ DELİLLER
Akait bilginleri Allah'u tealâ'nın sıfatlarını ispat hususunda bâzı akli ve mantıki delillere dayanırlar. Biz de deriz ki, şüphesiz bu, güzel bir şeydir. Çünkü, insanın aklı, tanımanın esasıdır ve teklifin dönüş yeridir. (Zira aklı olmayan kişi, yaptıklarından Allah katında sorumlu değildir) Ta ki bir kimsenin nefsinde batıl ve şüphe eserlerinden bir iz kalmaz. Allah'ü tealâ'nın varlığı ve kendisi için mutlak kemâl sıfatlarının ispatı, ispat hususunda hiç bir delile ve burhana muhtaç olmayan bildiği hükümler arasında olmuştur. O sıfatların varlığı hususunda ancak kalbi büyük bir hastalığın merkezi olan kimse delil talep eder. Ona delil de fayda vermez, hüccet de bir menfaat sağlamaz. Bununla beraber bir fayda temin eder diye icmali ve tafsili bazı delilleri zikredeceğiz.
Şimdi deriz ki:
Birinci delil : Şu varlık âlemi, bütün şaşmaz idaresi ve azametiyle kendisini yaratanın yüceliğinin ve kemâlinin mevcudiyetine delâlet eder.
İkinci delil : Bir şey kendisinde bulunmayan, onu başkasına veremez. Şu varlık âleminin mucidi bütün kemâl sıfatlarıyla muttasıf olmadığı zaman, onun sıfatlarının bir eseri olan mahlûkatındaki şu sıfatlar nasıl olabilir?
Üçüncü delil : Bu delil, şu yaratıcının ancak bir olduğuna mahsustur. O, asla taaddüt etmez. Çünkü yaratıcının birden fazla olması fesadı, muhelefeti ve zorbalığı davet eder. Bilhassa azamet ve kibriya sahibi bir uluhiyyetin haline asla lâyık değildir. Yine bunun gibi müteaddit ilâhların birine tasarruf etmekte istiklâl verilseydi diğerlerinin sıfatları âtıl (hareketsiz) halde kalırdı. Eğer hepsi müşterek hareket etselerdi onların her birinin bazı sıfatları âtıl kalırdı. Uluhiyyetin sıfatlarının tatili ise onun azamet ve celâline münafi ve aykırı olur. Öyle ise elbette tek bir tanrı olması zaruridir. Ondan başka asla tanrı yoktur.
İşte bunlar yaratıcının varlığı ve sıfatlarının ispatı üzerine mantıki delillerden birkaç örnektir. Kim tam olarak anlamayı murad ederse ona daha uzun açıklama gerekir. Şüphesiz ki ilâhî buyruk saf nefislerin fıtratında merkezleşmiştir, salim kalplerin derinliklerinde kararlaşmıştır.
"Allah kime nur vermemişse artık onun için bir ışık yoktur." (Nur suresi, ayet 40) (Kul, iradesini iyiye kullanırsa şüphesiz ki, Allah'u tealâ onu yaratır, kötüye kullanırsa onu da yaratır. Fakat buna rızası yoktur. O, kullarına asla zulmedici değildir.)
İnsanların Pek Çoğunun Cevap Bulmaktan Aciz Kaldıkları Bir Soru :
Tehlike ve vesveseyi gidermek :Ebu Hureyre (R.A.) den varit olan bir hadis-i şerifte Resulullah (S.A.V.) şöyle buyurdular: "insanlar bir birlerine "Allah varlıkları yarattı, Allah'ı kim yarattı?" diyecek kadar ileri gidiyorlar ve soru soruyorlar. Kim böyle bir şeyle karşılaşırsa, "Ben Allah'a iman ettim desin." (Müslim rivayet etmiştir)( İmamı Maziri der ki. Peygamber Efendimizin hadisinin zahiri manâsı şudur: O, onlara vesveseden yüz çevirmek ve hiç bir istidlal ve görüş ileri sürmeksizin şüphe ve tereddüdü defetmelerini emretmiştir. Böyle bir düşüncenin batıl olduğunu belirtmiştir.
Hadisten şöyle bir manâ da çıkarılarak denilebilir; gerçekten vesvese iki kısımdır. Birinci kısma gelince bu, kişilerin nefsinde kararlaşmamıştır, devamlı değildir. Şirden ortaya çıkmıştır. Böyle şüpheler, ondan yüz çevirmekle ve kendini yaratana kayıtsız şartsız teslim olmakla def edilebilir. Burada hiç bir delil ve burhana hacet yoktur.
İstikrar eden vesveselere gelince, onları, şüpheler toplamıştır. Onların zihinlerden silinmesi mantıksız ve delilsiz mümkün değildir. Ancak delil getirmek suretiyle def edilebilir. Doğrusunu Allah bilir)
Şu sorunun esasında bir hata olsa bile gerçekte biz, asla Allah'u tealâ'nın zatı hakkında araştırma yapmakla emredilmedik. Çünkü kendi nefsinin hakikatini bile anlamak ve idrak etmekten aciz kalan kısa ve basit aklımız elbette bütün kâinatın yaratıcısı ve sahibi olan Allah'u tealâ'nın zatının hakikatini idrak etmekten âciz kalacaktır. (Nitekim Hz. Muhammed, Allah hakkında hatırına ne gelirse, Allah ondan başkadır, buyurmuşlardır.) uluhhiyyetin zatiyle ilgili olan ilk kapı bile kendisine kapalıdır, açılmayacaktır.
Yine de bilmeliyiz ki, bazı insanların nefislerinde bir şüphe zahir olur ve o şüphe, kendisinde devam edebilir, işte biz onlara bu hususu bir misâl ile açıklamayı isteriz, inşallah bu sayede gönül ve vicdanları rahatlar.
Biz şunu söyleriz :
Masada bir kitabı bıraktığın, sonra odadan çıktığın ve az bir müddet sonra geri döndüğün zaman bıraktığın masadan kitabın alındığını ve dolaba konulduğunu görürsün. Bunun üzerine sen, kitabı dolaba koyan bir şahsın olduğuna tamamen inanırsın. Çünkü sen, şu kitabın bazı sıfatlarını bilirsin ki, gerçekten o, kendi kendine bir yerden diğer bir yere intikal edemez şimdi şu noktayı hatırında tut ve benimle beraber ikinci noktaya geç.
Eğer seninle beraber mektebin odasında sandalyede oturan bir şahıs olsaydı sonra sen dışarı çıksan, tekrar odaya geri dönen ve şahsı yerde yaygıların üzerinde otururken görsen bu durumda yere iniş sebebini sormazsın. Bulunduğu yerden onu birinin naklettiğine inanmazsın. Çünkü sen, şu şahsın sıfatlarının bir.kısmını bilirsin ki o, kendi kendine intikal eder. Kendisini nakledecek bir kimseye muhtaç olmaz. Şu ikinci noktayı da hatırında tut sonra sana söyleyeceklerimi dinle.
Şu mahlûkat (varlık alemi) hadistir, sonradan yaratılmıştır. Biz onun tabiatını ve sıfatlarını biliriz ki, muhakkak o, bizzat kendi kendini icat edemez, bilâkis bir mucide ihtiyacı vardır, işte biz tanıdık ki, onun mucidi ve yaratıcısı ancak noksan sıfatlardan münezzeh olan Allah'u tealâ'dır. üluhiyyetin kemâli bu olunca kendisinden başka hiç bir tanrıya muhtaç olmaması iktiza eder. Şu paragrafın yanına, geçen iki noktayı da koyduğun zaman senin için bu mesele açıklığa kavuşmuş olur. Beşer aklı acizdir. Böyle derin mevzularda çıkmaza girmekten ve tehlikeye düşmekten daima kaçınılmalıdır. Allah'u tealâ'dan, ayağımızın kaymasından bizi korumasını niyaz ederiz.
Şüphesiz ki O, mahlûkatına son derece acıyandır, rahmet ve merhamet eden rahimdir.
İşte sana Avrupalı bilginlerin Allah'u tealâ'nın varlığı hakkındaki sözleri ve onun kemâl sıfatlarıyla ilgili ikrarlarından da birkaç örnek... Allah bizi ve seni tevfikine ulaştıran, muvaffak eden yegâne velimiz ve mevlâmızdır.
ALLAH'IN VARLIĞINI VE SIFATLARINI İSBAT HUSUSUNDA TABIATCI BİLGİNLERİN SÖZLERİ VE GÖRÜŞLERİ
Baştan beri senin için takdim ettiğimiz şu akide, salim nefislerde fıtridir, saf olan zihinlerde kararlaştırılmıştır. Hatta o kadarki, gözle görürcesine bilinen bedihiyyattandır. Nitekim birbiri ardınca gelen nesillerin, milletlerin akıllarından çıkarı neticeler bunu teyit eder. Bunun için Avrupalı ve diğer ülkelerin tabiatçı bilgin ve filozofları kendilerine dinlerden herhangi bir din ulaşmamış olsa bile yine O'na inanırlardı.
Şimdi sana onların bacılarının şahadetlerini ve görüşlerini nakledeceğim. Bu nakledişim akide ve inancı kuvvetlendirmek için değildir. Fakat ısbat onun nefislerde istikrar sağlamasına yarar. Bütün akideleri içice sokarak birleştirmeyi, ruhlarına ve vicdanlarına batıl ile hile yapanların lisanlarını susturmak içindir.
Dekart'ın şehadet ve itirafı:
Fransız filozofu Dekart der ki;Şüphesiz bende bir şuur vardır ve noksan olan şu varlığımla daima ve her vakit kâmil bir zat-ı ezelî ve ebedînin varlığını zaruri olarak hissediyorum kendimi inanmaya mecbur görüyorum. Varlığımın derinliklerinde gömülü olan şuurumla bunu idrak ediyorum, işte şu zat her türlü kemâl sıfatlarıyla bezenmiş, noksan sıfatlardan münezzeh olan bir varlıktır. O da Allah'tır.
Filozof, şu sözleriyle nefsinin zayıflığını ve noksanlığını tesbit ve itiraf eder fakat buna karşılık Allah'u tealânın varlığını ve her türlü kemâl sıfatlarıyla muttasıf olduğunu kabul eder. Yine itiraf eder ki hakikaten kendisinde bulunan şuuru ve hisleri, duyu organları kendisine Allah'u tealâ tarafından hibe edilmiştir, kendisinde fıtridir yani bir Allah inancı doğuştan vardır, insan ruhu buna mütemayildir.
"O halde (habibim) sen yüzünü bir muvahhid olarak dine, Allah'ın o fıtratına çevir ki O, insanları bunun üzerine yaratmıştır." (Rum suresi, ayet 30)
İshak Nivton'un şehadeti:
Meşhur İngiliz bilgini ve çekim kanununu keşfeden Ishak Nevton der ki;
"Halik hakkında şikâyet etmeyiniz. Zira onun gerçek mahiyetini akıl kavrayamaz. O, tesadüflerin ortaya çıkardığı bir şey de değildir. Tek başına şu varlık âleminin idarecisidir." (Kitabımızda mevcut olmayan bazı meşhur filozofların Allah ve Din hakkındaki görüşlerini dipnot halinde vermeyi faydalı bulduk.
W. James'e göre din, "Kalpleri gerçek imanla aydınlanan insanlar, her türlü arzu, hırs ve tamadan el çekerler. Her şeylerini Rahmanın, tanrının eline bırakırlar, içi gerçek imanla ışıklanmış insan, her işini tanrı muradına bıraktım, diyebilir. Ne cehennem korkusu, ne Cennet sevinci taşır. Fakat, gönlünü dolduran hür ve ateşli aşk sayesinde Tanrıya karşı tam ve mutlak bir itaat hayat yaşar."
"Ebedî bir cehennem azabının, kendisini cehennem zebanileri elinde oyuncak etmesini haklı bulur. Ne tanrı, ne de mahlûklar tarafından bir kurtuluş ve teselli de özlemez, azap ve ızdırap çekiyorsa bu, yoluna can verdiyi tanrı muradıyladır."
M. Aurelius'un şu sözleri de onun din hakkındaki düşüncelerini ve Allah fikrini ortaya koymaktadır:
"Ey kâinat, sana uygun gelen bana da uygundur. Senin hoşuna giden bana da hoştur. Senden gelen her şey bana, ne erdir, ne geçtir. Senin mevsimlerinin getirdiği her meyve bana hoştur."
Ey tabiat! Her şey senden geliyor , Her şey sendendir , Her şey sana dönecektir.
Imitation (Imiteyşın) isimli mecmuada, aşağıdaki satırlarda yukarıdaki zikri geçen şahsın din duygusunu dile getirmektedir.
"Tanrım, neyin daha iyi olduğunu ben değil, sen bilirsin. Ne dilersen onu yap istediğini, ne zaman istersen o zaman ver. Beni, senin hikmetine göre senin ulu şânın yolunda sevk ve idare et. Beni nerede istersen orada kullan. Bana kendi öz eşyanmış gibi muamele et. Ben senin elindeyim. Beni dilediğin gibi söndür. Senin kölenim, beni kime istersen ver. Zira ben kendim için değil, senin için yaşamak istiyorum."
Ör. Alexis Carrel, DUA adlı kitabında Allah inancını şu şekilde dile getirir: "insan, suya ve oksijene nasıl muhtaç ise tanrıya da öyle muhtaçtır."
Cenabı hakka karşı yapılan duanın mahiyetini de şöyle ifade etmektedir: "Allah'a dua etmek, beşeriyet hissesini tercih değil, ilâhi kudreti her şeyden ziyade tazimdir. Bu da en yüce makamdır. Dileğim şudur, diyerek tasrih etmek duanın zaruretinden değildir. Zaman olur ki, hal, sözden daha beliğdir.
"Tanrım huzurundayım, halim sana malûm" demek, söyleyenin makamına ve kalbinin temizliği derecesine göre, en beliğ dualardan daha beliğ olur. Tanrıya şükretme, aynı zamanda dua demek olmakla "en yüce dua, tanrıya şükürdür" buyurulmuştur."
Förster'e göre, iman, "iman nazarında itaat ve disiplin, egoizmden kurtulma vasıtasıdır, iman iledir ki, insan, kendi derinliğine dalarak tanrıya doğru yükselme, hayatın bütün zahmet ve çileleri arasında tanrıya yel bulma sırrını bulur.
İman, böylece insanı iş ve vazifeye bağlamak suretiyle, ve vazifenin derin hikmet sebeplerini kavratır. İman sana şunu anlatır: Ruh. en yüksek tekamülüne ancak, bedeni emri altına almakla ulaşacaktır. Bu günün teknikçi zihniyeti ve yanlış anlaşılmış okullarında varılacak neticeler insanlara bir gün. bu meselede şu veya bu suretle başka türlü yollar bulunmak lâzım geleceğini gösterecektir. Bir gün gelecektir ki, tanrıya iman, yeniden eğitime esas olacaktır. O gün gelinceye kadar, temenni edelim ki, dini terbiye ile uğraşan din adamları zamanımız ilimlerine de uygun yollar bulmuş olsunlar."
Kont do Nuy'a göre yaratılışın gayesi, "Yer yuvarlağının kaç yaşında olduğunu ariyan alimler, arzın (yeryüzünün) ilk gününden ilk canlının meydana geldiği zamana kadar iki milyar yıl, ilk canlı hücrelerden insana kadar geçen zamanın üç milyar yıl, ilk insandan bu güne kadar da bir buçuk milyon yıl geçtiğini tahmin etmektedirler.
Bu günün en değerli biyoloji alimlerinden olan (Le Kont de Nuy)'a göre cansızlar âleminden canlılar âlemine geçiş bir tesadüf neticesi değildir. Sonsuz bir kudret sahibinin yaratması neticesidir. Yani bu gün ilim, artık Allah'ı inkâr edemiyor. Bu varlık ve kâinat Allah'ın eseridir, diyor.
Allah'ü tealâ bu âlemi acaba niçin yarattı? Yaratılışa gayesi nedir?
Yüce tanrı Kur'an-ı keriminde : "Ben, insanları ve cinleri ancak bana ibadet etsinler diye yarattım" buyurmaktadır. Müfessirler, buradaki ibadeti irfan ile, Allah'ı tanıma ile tefsir ederler. Bu takdirde kâinatın yaratılmasından gaye, arif ve kâmil insandır.
Hayvanlıktan sıyrılıp insanlığa girerken hudut: eline, diline, beline sahip olmaktır. Kendisinden hiç kimsenin zarar görmemesidir. insanın kendi derinliğindeki insanlığa yaklaşması, yine kendi içindeki hayvanlıktan kopması ve kurtulması ile mümkündür.
Perinceton Üniversitesi Biyoloji Profesörü Ed. Grant Conklin her şeyi tabiat eseri olarak gören duygusuz ve ruhsuz kimselere karsı şöyle seslenir: (ilmin bize öğrettiği şu muazzam tabiatı -atomların teşekkülünden insanın ve şuurun tekamülüne kadar- inceledikten sonra hâlâ bu kâinat plânsız ve gayesizdir, nasıl denilebilir anlamıyorum.
En son mesele şuraya dayanıyor: iki yol vardır. Bu iki yoldan biri ümit yolu, diğeri ise yeis yoludur. Eğer kâinatta bir maksat yok ise Allah da yok, iyilik de yok demektir. Kâinatta ve insan hayatında bir plân ve gaye varsa bu .takdirde, şunu kabul etmeliyiz ki. "Her şeyin sonu yokluk hepsi boş" dememiz kendi fikri görüş ve kabiliyetimizin noksanlığından ileri gelmektedir. Tanrısızlık insanı ümitsizliğe ve buhrana sürüklerken, bir Allah'a inanmak ise ümide ve sevgiye götürür.
Herşel'in şahadeti;
İngiliz astronomi bilgini Herşel derki;İlmin sınırları genişledikçe ezeli ve ebedi olan yaratıcının üzerine kuvvetli ve üstün gelen delil ve burhanlar gün geçtikçe çoğalmaktadır. Asla onun kudreti için bir sınır ve nihayet yoktur. Jeologlar, matematikçiler astronotlar ve tabiatçı filozoflar, ilmin sarahat ve kuvvet kazanmasında bir biriyle yardımlaşmaktadırlar. Bu durum da zatında ve sıfatlarında tek olan Allah'u tealâ'nın azametini bütün açıklığı ile ortaya koymuştur ve koymaya devam etmektedirler.
Lenyi'nin şehadeti:
Kâmil, Fransız emirleri için yazdığı "Tabiatta Allah" isimli kitabında ondan şu satırları nakletti;
"Şüphesiz ki Allah ezelidir, ebedidir. Her şeyi noksansız bilicidir. Her şey üzerine kadirdir. O bana sanatının bütün açıklığı ile tecelli etmiştir. O kadar ki, aklımı başımdan alacak ve beni şaşırtacak kadar açıktır.
Hangi kudret ve hangi hikmet ve idare ve hangi sanatkâr sanatında modelsiz olarak bir şey yapmıştır ve yapabilmektedir. O yaratıcıya denk olmuştur ve olabilmektedir? En küçük eşya ile en büyük eşyayı yaratmak ona göre müsavidir. Şu kâinatta kendisinden faydalandığımız bütün menfaatlar, onları bizim emrimize amade kılan Allah'u tealâ'nın rahmet ve azametine şehadet eder. Sanki onların mükemmelliği ve birbirine uygunluğu onun hikmet ve idaresinin genişliğini ve azametini bize haber vermektedir. Böylece onu yok olmaktan ve teceddütten muhafaza etmiştir ki o, onun azamet ve yüceliğini herdem ikrar eder-"
Herbert Spenser'in şehadeti:
Bir İngiliz filozofu olan Herbert Spenser, bu konu ile ilgili olarak "Terbiye" adlı kitabında şöyle der;"İlim bütün hurafelerle tenakuz teşkil eder, onlara zıttır. Fakat o, dinin bizzat kendisine asla zıt değildir. Umumi tabiat ilimlerinden pek çok şeylerde inkarcı ruhu bulunur. Ama gerçek olan ilim satıhtaki malûmatla uğraşmayan, hakikatların derinliklerine kök salan ilimdir. Gerçek ilim şu ruh dünyasından beridir. Tabiat ilimleri dine zıt olmaz. Tabiat ilimlerine yönelmek onlarla uğraşmak sessiz bir ibadettir.> Şu ayeti kerime buna işaret etmektedir. Allah'u tealâ'nın sözünde "onlar (O salim akıl sahipleri öyle insanlardır ki) ayakta iken. otururken yanları üstünde yatarken (hep) Allah'ı hatırlayıp anarlar ve göklerin, yerin yaradılışı hakkında inceden inceye düşünürler. (Fikirlerini kullanarak) şöyle derler: "Ey rabbimiz! Sen bunları boşuna yaratmadın. Sen (bundan) pak ve münezzehsin. Bizi, ateşin azabından koru." (Ali İmran suresi, ayet 191).
Prof. Amyel'e göre iman ve ilim:
33 yaşında iken şöyle yaşıyordu : "Kendinden vazgeç kadehine acı tatlı ne düşmüşse iç. Kalbini doğruluğun, güzelliğin, iyiliğin insanlara sevginin bir tapınağı yap." Sevgi ve aşk, insanı tanrıya götüren en kısa yoldur. Saadet, muhabbet ve aşk ile tanrıya ulaşabilmedir.
İnsan, dünyayı, göğsünde imiş, yıldızlara dokunuyormuş, namütenahiye yetişmiş gibi seziyor. Düşünce bir yıldızdan öteki yıldıza uçuyor. Büyük muammaya nüfuz ediyor. Okyanusların nefes alması gibi sükûnet içinde derin nefes alınıyor, iç, lâcivert gökler gibi duru... Göklerdeki yıldızlardan yerdeki yosunlara kadar hepsi kendi göğsünüzde... Hepsi bize boyun eğmekte... Bu halden bize kalan hatıra, içimizde derin bir heyecan ve hürmet izi bırakmaktır.
Kâinatı dolaştım : En büyük yıldızlardan en küçük atomlara kadar... Zaman ve mekân aşarak, ruhen, uçsuz bucaksız yaradılış âlemini dolaştım. Bir çok güneşler, yıldızlar gördüm. Her birinde sayısız ve hudutsuz güzellikler, gizlilikler... kendi yolduğumu, azametimi görüp sarmaştım. Tanrı ile karşılaştım. Beni hayat ve ruh yaratmış olmasına şükranlarımı sundum. Böyle anlarda insan, tanrı ile yüz yüze gelmiş gibidir ve ölümsüzlüğünü sezmektedir.
Tayin edilen ve okunan eşyanın nefisliğinde ve güzelliği karşısında sessiz bir itiraftır. Sonra o tabiatın yaratıcısının kudretini tanımadır. Sadece sessiz bir teşbih ve tenzih değil, bilâkis o, ameli yani hareketli bir tesbihtir. Yine sadece iddia edilen gelişi güzel bir hürmet ve ihtiram değil bilâkis amel, tefekkür ve vakit kurbanlarıyla meyve veren bir ihtiramdır.
Şu ilim, ilk sebebin idrakinin istihalesini insana anlatmakta istidlal yoluna baş vurmaz, işte o ilk sebep de Allah'tır. Fakat ,O, istihaleyi bize anlatmakta çok açık programlarla yol gösterir. Şöyle ki, aşma ya gücümüzün yetmeyeceği bütün hudutların nihayetine ulaştırır. Sonra bizi şu nihayetin yanında bir yumuşaklık ve sükunet içinde durdurur. Bundan sonra da aklın kaybolduğu bir kenarda küçük insan aklına denk olmayan keyfiyetleri bize gösterir." Sonra söylediği şeyle ilgili, tutar bir misâl getirir ve der:
"Şüphesiz ki suyun bir damlasını gören âlim hemen bilir ki o, belirli ve hususi ölçülerde oksijen ile hidrojenin birleşmesinden meydana gelir. Şöyle ki, bu nispetlerden biri diğerine muhalif olsa, ölçülere riayet edilmese sudan başka bir elaman ortaya çıkar. O bilgin, yaratıcının azamet, kudret ve hikmetine itikat eder. Onun geniş ve sınırsız ilmini, sadece oksijen ve hidrojenin birleşmesiyle bir damla suyu görebilen çok daha kuvvetli, yüce ve şiddetli olduğuna inanır.
Yine bir parça dolu tanesine bakan ve onu inceleyen âlimin durumu da böyledir. Onun zahir ve açık görünüşü altında onda olan en güzel ve şahane hendesî şekilleri de son derece dikkatli bir taksim görür. Hiçbir şek ve şüphe etmeden, o, halikının güzelliğini düşünür. Onun hikmetinin inceliği ise bilinmeyen şu yönüyle daha büyüktür. Şurası muhakkak ki o da soğuğun şiddetinden donan bir yağmur damlacığı olmasıdır.
Bu hususta tabiatçı bilginlerin görüşleri sayılamayacak kadar çoktur, üç beş sayfa ile ifade etmeye imkân yoktur. Mevzumuzla ilgili olarak zikrettiğimiz kadarı bize yeter. Biz bu tabiatçı bilginlerin görüşlerini şunun için şahit getirdik. Ta ki gençlerimiz dinlerinin, şanı yüce olan Allah katında teyit edildiğini bilsinler, ilim dine, ancak kuvvet, sebat ve ona karşı olan iman duygusunu çoğaltır. Yoksa dini zayıflatmayı, Allah inancını ortadan kaldırmayı asla hedef tutmaz. Zaten ilmin sınırı metafizik âleme geçemez. O sahada tek söz sahibi din ve ona bağlı olarak yüce rabbimiz tarafından gönderilen ilâhî kitabın bildirdikleridir. Allah'u tealâ'nın azamet ve kudretini tasdik edici olarak yüce rabbimiz Kur'an-ı Keriminde şöyle buyurdu,
"Gerek âfâkta gerek kendi nefislerinizde âyetlerimizi yakında onlara göstereceğiz. Nihayet onun hak olduğu, şüphesiz kendileri için de apaçık meydana çıkacaktır. Rabbinin her şeye hakkiyle şahit olması sana kâfi değil mi?" (Fussilet suresi, ayet 53)
İçerik